Normal doğum sonrası dönem, anneler için büyük bir heyecan ve mutluluk dönemi olsa da, bedenin birçok değişiklikle başa çıkması gereken bir zamandır.
Normal doğum sırasında eylemin uzaması (>1 saat), bebeğin iri olması (>4kg), doğum sırasında forseps vb kullanımı, ilk doğum, ileri anne yaşı nedeniyle epizyo denilen vajen ve makat arasındaki perine denilen bölgede yapılan kesiler (özellikle orta hattan) bazen sıkıntılı durumlara neden olabilir. Özellikle doğumsal yaralanma olarak nitelendirilen bu durumda acil onarımlar hastada makat ve vajen arasında ilişki olarak adlandırılan, gayta ve gazın vajenden gelmesi yani rektovajinal fistülün gelişmesine sebep olabilir. Rektovajinal fistül geliştiğinde kadın doğum uzmanının bunun yönetimini/onarımını iyi bilmesini gerektiriyor. Çok düşük olasılıkla (%5-7) gelişen rektovajinal fistüller erken ya da geç dönemde müdahale edilebilir. Karmaşık ve tekrarlayan rektovajinal fistül vakalarında geçici kolostomi açılması (geçici olarak vajenden, makattan gaita gelmesini önlemek için) gerekebilmektedir.
Rektovajinal/makat-vajen arası fistül; anorektal-pelvik taban cerrahisinde deneyimin, dikkatin ve teknolojinin maksimum kullanılmasını gerektiren özel bir hastalıktır. Tedavide klasik ameliyat dışında başka yöntemler (anal plug/tıkaç, fibrin yapıştırıcı, gibi yöntemler) ne yazık ki ya başarısız olmuştur ya da henüz uzun dönem sonuçları belirsizdir. Klasik cerrahi yöntemler vajenden, perineden ya da makattan (transanal) yapılmaktadır. Sık uygulanan yöntem kişinin kendi dokusunun vajenden ya da makattan kaydırılması/flep yöntemidir. Daha komplike vakalarda Martius flap dediğimiz kas dokusu ile dolgulama işlemi tercih edilmektedir. Basit aşağı seviye yerleşimli rektovajinal fistüllerde ise seton uygulaması (yani ipliksi materyaller kullanarak fistülün kuruması ve/veya yavaşça kesilmesi) yöntemi uygulanmaktadır. Bunlar aslında doğru uygulandıklarında, sonuçları en iyi bilinen yöntemlerdir. Ancak, esas bilinmesi gereken şudur ki, tedavi başarısını, kullanılacak teknik değil, fistül olgusunun iyi anlaşılması, iyi haritalandırılması, tekniğin doğru kullanılması ve hastayla doğru iletişimin sağlanması belirlemektedir. Yoksa, herhangi bir tekniğin ismi öne çıkıp tüm sorunu çözseydi bunu hekimler ve hastalar hepimiz bilir ve uygulardık zaten. İki ağız arasında yer alan fistül olgusu nasıl seyretmektedir, ne kadar kası içine almaktadır, hastaya koruyucu önlemler anlatılmış mıdır, altta yatan bir Crohn hastalığı var mıdır gibi çok yönlü bir tedavi stratejisinin oluşturulması gerekir. Tüm bunlar yapıldığında dahi biz ya da hiçbir cerrah bir fistülü tek seferde, sorunsuz ve yüzde yüz halledeceğini ne yazık ki iddia edemez.
Peki bu hastalığın nedenleri neler olabilir? Rektovajinal fistüller genellikle şu nedenlerle ortaya çıkabilir:
- Doğum travmaları
- Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları
- Pelvik cerrahi işlemler
- Radyoterapi tedavisi
- Enfeksiyonlar
Rektovajinal fistülün hastalığının belirtilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:
- Vajenden gaz, dışkı gelmesi
- İshal
- Gaz kaçırma
- Vajinal enfeksiyonlar
- İdrar yolu enfeksiyonları
- Kronik ağrı
Doktorlar, rektovajinal fistülü teşhis etmek için pelvik taban/proktolojik muayene, endoskopi, görüntüleme testleri (MR, CT, ultrason) ve kontrastlı grafiler kullanılar. Hastalık teşhis edildikten sonra ise, fistülün tipine ve şiddetine bağlı olarak farklı tedavi yöntemleri kullanılabilmektedir.
Cerrahi müdahaleyle fistülün kapatılması veya onarılması gereklidir. Primer onarım ya da sfinkteroplasti de tedavi seçenekleri arasındadır. Sfinkter onarımının (primer veya sekonder) amacı, en az 2 cm kalınlığında ve 3 cm uzunluğunda bir kas silindirinin rekonstrüksiyonu ile işlevsel bir anal kanalı eski haline getirmektir. Bunlar dışında anal ya da vajinal yoldan flep kaydırılması yapabilmekle birlikte vajinal alana kas kaydırılması da (Martius flep, gracilis kası kaydırılması) tedavi yöntemlerinin arasında yer almaktadır.
Rektovajinal fistül, deneyimli cerrahi merkezlerde tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Tedavi edilmezse, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, belirtiler fark edildiğinde bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek önemlidir.
Perinede YIRTIK, Rektovajinal fistül RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN NE YAPABİLİRİM?
-Hamilelik boyunca aktif ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürülmelidir.
-Perine masajına 35. haftadan itibaren haftada 2 kez 10 dakika süreyle başlanabilir.
-Doğumun ikinci aşamasında perineye sıcak kompres uygulanması yapılabilir.
-Kadın Doğum uzmanının yardımıyla bebeğin başının ve omuzlarının çıkma hızını uygun şekilde yavaşlatılabilir.
-Pelvik tabanınızı doğuma nasıl hazırlayacağınızı öğrenmek için hamilelik sırasında kadın sağlığı fizyoterapistine de danışılabilir.
Bu yazı, rektovajinal fistül hakkında genel bir bilgi sunar. Ancak her hasta farklıdır ve tedavi seçenekleri kişiselleştirilmiş olmalıdır. Bu nedenle, bu makaleyi bir başvuru kaynağı olarak kullanmadan önce bir sağlık uzmanıyla iletişime geçmek önemlidir.
