Sindirim Sisteminizdeki Gaz

Sindirim Sisteminde Neden Gaz Birikir?

Hava yutmak ve bağırsaktaki bakterilerin bazı yiyecekleri parçalaması sindirim sisteminizde gaz oluşmasına neden olur. Gaz, herkeste bulunur ve hayatî tehlikeye neden olmaz. Ağız veya rektum aracılığıyla gaz çıkarılabilir. Çoğu insanın vücudunda, günde yarım ilâ iki litre arasında gaz üretilir ve günde yaklaşık 14 kere gaz çıkarılır.

İnsan vücudundaki gaz genellikle karbondioksit, oksijen, nitrojen, hidrojen ve bazen de metan gibi kokusuz gazları içerir. Kalın bağırsaktaki bakteriler ise sülfür içeren ve nahoş kokan gazların vücuttan atılmasına yardım eder.

 

Sindirim Sisteminde Gaz Oluşmasının Nedenleri

Sindirim sisteminde gaz oluşmasının başlıca iki nedeni vardır:

• Aerofaji (hava yutma): Hızlı yiyip içmekten, sakız çiğnemekten, sigara içmekten ve gevşek protez diş kullanmak hava yutulmasına sebep olabilir. Yutulan havanın büyük kısmı, ağız yoluyla vücuttan atılır. Gazın kalan kısmı ince bağırsak tarafından emilir, küçük bir kısmı da kalın bağırsağa gider ve rektum aracılığıyla vücuttan atılır.
• Kalın bağırsakta doğal olarak bulunan zararsız bakterilerin, bazı sindirilmemiş yiyecekleri parçalaması.Bazı karbonhidratlar (şeker, nişasta ve lif); bazı enzimlerin eksikliği veya yokluğundan dolayı sindirilemez veya emilemez. Sindirilmemiş veya emilmemiş gıda, zararsız bakteriler tarafından parçalanmak için kalın bağırsağa gider. Bu süreçte hidrojen, karbondioksit ve –insanların üçte birinde– metan üretilir. Bu gazlar, rektum aracılığıyla vücuttan dışarı atılır.

 

Sindirim Sisteminde Gaz Oluşmasına Neden Olan Gıdalar

Karbonhidrat içeren birçok gıda, gaza neden olabilmektedir. Bununla birlikte yağ ve protein de gaza neden olabilmektedir. Gaza neden olan başlıca gıdalar, şunlardır:

• Rafinoz: Fasulye, lahana, Brüksel lahanası, brokoli, kuşkonmaz ve diğer bazı sebzeler ile tam buğdayda bulunan komplike bir tür şekerdir.
• Laktoz: Süt ve süt ürünleri, hububat, ekmek ve salata sosu gibi işlenmiş gıdalarda bulunan doğal bir şekerdir. Bu gıdaları tükettikten sonra gaz çıkarmak, laktoz inteloransının bir göstergesidir.
• Früktoz: Soğan, enginar, armut ve buğdayda bulunan bir şekerdir. Bazı hafif içeceklerde ve meyve sularında da früktoz kullanılabilir.
• Sorbitol: Elma, armut, şeftali ve erik kurusu gibi meyvelerde doğal olarak bulunan bir şekerdir. Bazı perhiz yiyeceklerinde ve şekersiz sakızlarda tatlandırıcı olarak da sorbitol kullanılır.
• Nişasta: Patates, mısır, erişte/makarna ve buğday nişastası; kalın bağırsakta parçalandığı zaman gaz açığa çıkar. (Pirinç nişastası, gaza neden olmaz.)
• Çözünebilir lif: Bu türlü lifler; suda çabuk çözünür ve bağırsaklarda yumuşak, jel benzeri bir yapıya bürünür. Genellikle yulaf kepeğinde, baklagillerde ve birçok meyvede bulunur.
• Çözünemeyen lif: Buğday kepeği ve bazı sebzelerde bulunan bu lif, değişime uğramadan bağırsaklardan geçer ve gaz üretir.

 

Sindirim Sistemindeki Gazın Semptomları

Gazın en yaygın olarak görülen semptomları, şunlardır:

• Ağız yoluyla gaz çıkarma: Yemek esnasında veya sonrasında, ağız yoluyla gaz çıkarmak normaldir. Ama bu durumun çok sık tekrarlanması, çok fazla hava yutulduğunun ve bu havanın, mideye girmeden vücuttan çıkarıldığının göstergesidir. Bu durumun kronik hale gelmesi (kronik geğirme); peptik ülser, reflü veya gastrit gibi başka sindirim sistemi sorunlarının habercisi de olabilir: Nadiren görülmekle birlikte, geğirmeye neden olan kronik gaz sendromları; şunlardır:
  • Meganblase sendromu: Bu sendrom, kronik geğirmeye neden olabilmektedir. Fazla hava yutmaktan ve ağır yemeklerden sonra, mide içindeki gaz balonunun şişmesiyle meydana gelir. Bu sorundan kaynaklanan nefes darlığı, kalp krizi belirtisi gibi anlaşılabilir.
  • Gaz şişmesi sendromu: Reflü ameliyatından sonra görülebilen bir sendromdur. Çünkü bu ameliyat esnasında, yemek borusu ile mide arasında tek-yönlü bir vana açılır. Bu vana, gıdaların ve gazın mideye girişini sağlar.
• Flatulans: Gazın rektumdan çıkmasına flatulans denir. Günde 14 ilâ 23 kez gaz çıkarmak normal sayılmaktadır.
• Karın bölgesinde şişkinlik: Şişkinlik, genelde hassas bağırsak sendromu (IBS) gibi bağırsak hareketi sorunlarının bir sonucudur. Bağırsak hareketi sorunlarının belirtileri ise düzensiz bağırsak hareketleri ve bağırsak kaslarındaki daralmadır. Bu bozukluklar, artan gaz hassasiyeti dolayısıyla bir şişkinlik hissi verebilir.
  • Splenik fleksura sendromu, bağırsaktaki kıvrımlara hapsolan gazdan kaynaklanabilen kronik bir rahatsızlıktır.
  • Crohn hastalığı, kolon kanseri veya bağırsak tıkanıklığına neden olan herhangi bir hastalık da karın şişkinliğine neden olabilir.
  • Ameliyatların neden olabildiği iç fıtık veya yapışma (yara dokusu), şişkinlik veya ağrıya neden olabilir.
  • Yağlı gıdalar, midenin boşaltımını erteleyerek şişmeye neden olabilir.
• Karın ağrısı: Bağırsaklarda biriken gaz, ağrı veya sancıya neden olabilir. Bağırsağın sol kısmında gaz toplandığı zaman görülen belirtiler, kalp krizi belirtileriyle karıştırılabilir. Bağırsağın sağ tarafında gaz biriktiği zaman ortaya çıkan ağrılar ise safra taşı veya apandisit ile ilgiliymiş gibi görünebilir.

Gazın semptomları, diğer sağlık sorunlarının semptomlarına benzeyebilir. Doğru teşhis için doktorunuza başvurmanız gerekir.

 

Sindirim Sistemindeki Gazın Teşhisi

Genellikle önemsiz bir sorun olan gaz, ciddi bir rahatsızlığın habercisi de olabilir. Sindirim sisteminizdeki gazın oluşma nedenini anlayabilmek için doktorunuz; daha önce geçirdiğiniz hastalıkları inceleyebilir ve size bazı testler yapabilir. Bunlara ek olarak doktorunuz, teşhisi kolaylaştırmak için size şu aktiviteleri önerebilir:

• Doktorunuz, karın bölgenizi X-ray ile incelemek isteyebilir.
• Yiyecek günlüğü: Doktorunuz, belirli bir zaman aralığı için yiyip içtiklerinizi ve günde kaç kere gaz çıkardığınızı yazmanızı isteyebilir.
• Kolonoskopi: 50 yaş ve üzerindeki kişiler ile ailesinde ilgili hastalıkları geçirmiş olan kişilerde kalın bağırsak kanseri riski olabilir. Kolonoskopi; doktorun, kalın bağırsağın tümünü görmesine, anormal büyümeleri, iltihaplı dokuları, ülser ve kanamaları fark etmesine yardım eden bir işlemdir. Uzun, esnek, ışıklı bir tüpün (kolonoskop) rektumdan doğru bağırsağa yerleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Kolonoskop; doktorunun bağırsak duvarını görebilmesini, dokuları incelemesini ve fark ettiği sorunları tedavi edebilmesini sağlar.
• Sigmoidoskopi: Sigmoidoskopi; doktorun, kalın bağırsağın bir parçasını araştırmasını, ishal, karın ağrısı, kabızlık, anormal büyüme ve kanama gibi rahatsızlıkları tedavi etmesini sağlayan bir teşhis işlemidir. Sigmiodoskop denen kısa, esnek, ışıklı bir tüp; rektumdan doğru bağırsağa yerleştirilir. Tüp, şişmesi için bağırsağa hava üfler, bu sayede içerisi rahatça görülebilir.
• Üst gastrointestinal testi (baryumlu pasaj grafisi): Doktorunuz, fazla hava yutma belirtilerine bakmak isteyebilir. Bunun için de üst gastrointestinal testi gerekir. Üst gastrointestinal testi, sindirim sisteminin üst kısmındaki organları araştıran bir tanı testidir. Bu organlar; yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağıdır (ince bağırsağın ilk bölümü). Testin yapılabilmesi için hastanın öncelikle Baryum denen metalik, kimyasal bir sıvıyı içmesi gerekir. Bu sıvı; içini kapladığı organların X-ray ışınları altında görülebilmesini, yani testin yapılabilmesini sağlar.

 

Sindirim Sistemindeki Gazın Tedavisi

Sindirim sistemindeki gazın tedavisi için hangi yöntemin kullanılacağına doktorunuz karar verir. Doktorunuz bu kararı, şu durumlara göre göre verir:

• Yaşınız, genel sağlık durumunuz ve daha önce geçirdiğiniz hastalıklar;
• Gazdan dolayı yaşadığınız sorunun süresi;
• Belli tedavilere karşı vücudunuzun vereceği tepkiler.

 

Sindirim Sisteminde Gaz Oluşumunu Önlemek

Sindirim sistemindeki gazın verdiği rahatsızlığı azaltmak için beslenme alışkanlıklarınızı değiştirebilir; yutulan hava miktarını azaltabilir veya tedavi olabilirsiniz.