Bağırsak hareketleri seyrekleştiğinde ve dışkının atılması zorlaştığında kabızlık meydana gelir. Bu durum, genellikle beslenme şekli ve düzeninin değişmesinden veya yeterince lifli gıda tüketmemekten kaynaklanır. Şiddetli acı veya ağrı çekiyorsanız, dışkınızda kan gözlemliyorsanız veya üç haftadan daha uzun süredir kabızlık çekiyorsanız; doktorunuza başvurmanız gerekir.
Haftada üç defadan az görülen bağırsak hareketi kabızlığın teknik tanımıdır. Bununla birlikte bağırsak hareketinin sıklığı, kişiye göre değişebilir. Bazı insanlarda günde birkaç defa bağırsak hareketi görülebilirken bazı insanlarda ise haftada sadece bir veya iki kere görülür. Bağırsak hareketleri arasındaki süre uzadıkça dışkının atılması zorlaşır. Kabızlığın diğer belirtileri ise şunlardır:
-Dışkının kuru ve sert olması
-Bağırsak hareketi esnasında acı çekmek ve dışkıyı atmakta zorlanmak.
-Dışkı atıldıktan sonra bağırsakların tamamen boşalmadığını hissetmek.
Kabızlık, yaygın olarak görülen bir rahatsızlıktır ve Amerika Birleşik Devletleri’nde en sık rastlanan sindirim sistemi sorunlarından biridir. Yılda en az 2,5 milyon kişi, kabızlık nedeniyle doktoruna başvurmaktadır.
Her yaştan insan, zaman zaman kabızlık çekebilir. Ancak bazı durumlarda ve bazı insanlarda kabızlık uzun süreli, yani kronik hale gelebilir. Bu durumlar, şunlardır:
İlerleyen yaş: İleri yaştaki insanlar, daha az hareket etme eğilimindedir. İlerleyen yaşla birlikte metabolizma yavaşlar ve kasların gerilme gücü azalır.
Hamilelik ve doğum: Değişen hormonlar, kadınları kabızlığa yatkın kılabilir. Ayrıca hamilelik esnasında, rahim içindeki bebek, bağırsakları ezerek dışkı çıkışını yavaşlatabilir.
Yüksek lifli gıdaları yeterince tüketmemek: Yüksek oranda lif içeren gıdalar, daha kolay sindirilir. Bu nedenle, bu gıdaları yeterince tüketmemek, kabızlığa neden olabilmektedir.
Bazı nörolojik (beyin veya omurilik ile ilgili) rahatsızlıklar
Bağırsak, dışkıdaki suyu fazla emdiğinde dışkı yoğunlaşıp sertleştir. Bu durumda dışkının vücuttan dışarı atılması zorlaşır ve kabızlık ortaya çıkar.
Normal şartlar altında, yiyecek sindirim kanalında ilerlerken besinler emilir. Kısmen sindirilmiş gıdalar (atık), ince bağırsaktan kalın bağırsağa ilerlemeye devam eder. Kalın bağırsak atıktaki suyu emer ve dışkı meydana gelir. Kabızlık çekiyorsanız, yiyecek, sindirim kanalı boyunca çok yavaş ilerliyor demektir. Bu da atıktaki suyu emmesi için kalın bağırsağa çok fazla zaman verir. Bu nedenle dışkı kurur, sertleşir ve dışarı atılması zorlaşır.
Dışkının yumuşak, bağırsak hareketlerinin ise düzenli olmadığı durumlarda bazı komplikasyonlar görülebilir:
-Rektumdaki damarların şişip iltihaplanması (hemoroid).
-Sertleşen dışkının dışarı atılması esnasında anüsün zorlanması, buna bağlı olarak anüs üzerinde çatlakların oluşması (anal fissür).
-Sıkışan ve enfekte olan dışkıdan dolayı bağırsak duvarından çıkan keseciklerde enfeksiyon oluşması (divertikülit).
-Rektum ve anüste çok fazla dışkı birikmesi (fekal impaksiyon).
-Bağırsak hareketi sağlamak için ıkınırken leğen kemiği bölgesinin taban kaslarına zarar verilmesi. Bu kaslar, idrar torbasını kontrol eder. Uzun süre boyunca çok fazla ıkınmak, idrar torbasında sızıntıya neden olabilir (stres üriner inkontinans).
Nadir olarak Anal Fistül hastalığı zamanında tedavi edilmez ve kronik bir hal alırsa (yaklaşık 8-10 yıldan fazla) devam ederse, fistül oluşan bölge sürekli aldığı hasar sonucunda kanser geliştirebilir. Bunun gelişme olasılığı çok düşüktür.
Bu nedenle, hasta belirtilerini öncelikle doktor ile paylaşmalı, gerekli tanı ve tedavi programı doktor tarafından oluşturulmalıdır. Kişinin kendisinin ya da bir başkasının tavsiyesi üzerine eczanelerden aldığı ilaçlar tedaviyi geciktirerek zaman kaybına neden olabilmektedir.
Kabızlığın, yaşam biçiminden kaynaklanan başlıca nedenleri şunlardır:
-Lif oranı düşük gıdalar tüketmek.
-Yeterince su içmemek.
-Yeterince egzersiz yapmamak.
-Günlük rutini değiştirmek (seyahat, yeme alışkanlıkları ve uyku zamanında değişiklik).
-Gereğinden fazla süt veya süt ürünleri tüketmek.
-Stres.
-Bağırsak hareketi için vücudu zorlamak.
Kabızlığa neden olan sağlık durumları şunlardır:
• İç salgı bezleriyle ilgili sorunlar (tiroit yetmezliği, diyabet, üremi, kalsiyum fazlalığı).
• Kalın bağırsak kanseri.
• İrritabl bağırsak sendromu (IBS).
• Divertiküler hastalıklar.
• Çıkış disfonksiyonu. (Leğen kemiği bölgesi tabanındaki kasların koordinasyonundaki bozukluk. Leğen kemiği ve aşağı karın bölgesindeki organları destekleyen bu kaslar, dışkının atılması için gereklidir.)
• Omurilik hasarını da içeren nörolojik bozukluklar: Multipl skleroz (MS), Parkinson, felç.
• Bağırsak tembelliği.
• Bağırsak tıkanması.
• Yapısal sindirim sistemi bozuklukları.
• Çoklu organ hastalıkları.
• Hamilelik.
Kabızlığın belirtileri şunlardır:
• Bağırsak hareketlerinin haftada üç defadan az görülmesi.
• Dışkının kuru ve sert olması.
• Dışkı yapmanın zor ve acı verici hale gelmesi.
• Karın bölgesinde görülen ağrı veya kramp.
• Şişkinlik hissi veya mide bulantısı.
• Bağırsak hareketinden sonra, bağırsağın tamamen boşalmadığı hissi.
Laboratuvar testleri: Tiroit yetmezliği, anemi ve diyabet olup olmadığınızın anlaşılmasına yarayan kan ve idrar testleridir. Enfeksiyon, iltihap ve kanser belirtisi olup olmadığını anlamak için de dışkı örneği test edilir.
Görüntüleme testleri: Kabızlığa neden olan diğer nedenleri görebilmek için bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya alt sindirim sistemi testleri yapılabilir.
Kolonoskopi: Kamera yardımıyla bağırsağın içi görüntülenebilir. İşlem esnasında, kanser veya başka bir sorun olup olmadığını anlamak için doku örneği alınabilir (biyopsi). Doktorunuz, kolonoskopi esnasında rastlanan polipleri alacaktır.
Kolorektal geçiş testleri: Bu testler, hap veya yiyecek formundaki bazı radyoaktif maddeleri küçük bir dozda almayı içerir. Sonra da bu maddelerin bağırsakta nasıl ve ne kadar süre boyunca yol aldığı takip edilir.
Diğer bağırsak fonksiyonu testleri: Doktorunuz, anüs ve rektumun dışkıyı boşaltma veya tutma faaliyetlerini kontrol etmek için test isteyebilir. Bu testler, kabızlığın nedenlerini saptamak için, belli bir türdeki x-ray ile yapılır.
Kabızlığı hafifletmek için uyulması gereken bazı tavsiyeler şunlardır:
-Gün içinde iki ilâ dört bardak daha fazla su için. Kafein içeren içeceklerden ve alkolden uzak durun.
-Meyve, sebze, tam buğday ve yüksek lif içeren gıdaları tüketin. Et ve süt ürünleri gibi yüksek oranda yağ içeren gıdaları daha az tüketin.
-Lif oranı yüksek gıdalar tüketin.
-Yiyecek günlüğü tutun ve kabızlığa neden olan gıdaları tüketmeyi bırakın.
-Egzersiz yapın.
-Tuvalette nasıl oturduğunuza dikkat edin. Dizlerinizi karnınıza doğru çekmek, arkaya yaslanmak veya çömelmek; bağırsak hareketini kolaylaştırabilir.
-Bağırsak hareketi sağlamaya çalışırken bir şeyler okumayın, telefon veya başka bir cihaz kullanmayın.
Kabızlığın tedavisi için ameliyat nadiren gerekir. Eğer kabızlık, bağırsakta yapısal sorunlara neden olduysa doktorunuz ameliyat önerebilir. Bu yapısal sorunlar arasında bağırsak tıkanıklığı, anüste yırtık (anal fissür) veya rektumun vajinaya uzanan kısmında sarkma (rektal sarkma) yer alır. Bağırsak, rektum veya anüste kanserli hücreye rastlanılırsa da ameliyat gerekebilir.
Şu durumları kendinizde gözlemlemeniz halinde doktorunuzu aramalısınız:
-Kabızlık sizin için yeni bir sorun ise
-Dışkınızda kan oluyorsa
-İstemediğiniz halde kilo veriyorsanız
-Kabızlık üç haftadan fazla sürdüyse
Bağırsak hareketleriniz hakkında, doktorunuzla açık ve dürüstçe konuşabilirsiniz. Kabızlık geçici bir durum olabileceği gibi uzun süreli bir sorun da olabilir, hatta daha ciddi bir sorunun belirtisi de olabilir. Bundan dolayı, bağırsak hareketlerinizde değişiklik varsa veya bu değişiklik hayatınızı olumsuz yönde etkilemeye başladıysa, doktorunuzla görüşmelisiniz.
