Stoma, Yunanca’dan gelen bir kelime olup ‘açıklık’ veya ‘ağız’ anlamındadır. Bağırsak stoması, bağırsağın karın duvarına ağızlaştırıldığı yapay bir açıklıktır. Karnınızın alt kısmına yerleştirilir. Cilt yüzeyinin üstüne yapışmaktadır. Stoma kullanımında bağırsak kısmında bir ağrı veya rahatsızlık hissedilmez.
Stoma bakımı, bireyin kaliteli ve hayatın içinde bir yaşam sürebilmesi için oldukça önemlidir. Bünyemizde bulunan stomaterapi ünitesi bütüncül ve kaliteli bir hizmet sunmaktadır.
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı bünyesinde Eylül 2000 tarihinde hizmete açılan Stomaterapi Ünitesi'nde stoma açılacak hastaların ve ailesinin ameliyat öncesi ve sonrası bakım, eğitim ve rehabilitasyonu gerçekleştirilmektedir. Türkiye'de İLK olan bu ünitede, Hemşirelik Yüksek Okulu ve Tıp Fakültesi'nden öğretim üyeleri ve araştırma görevlileri hizmet vermektedir. Ünite, Türkiye'nin hemen her yöresinden gelen stomalı hastaları da kabul etmektedir.
Felsefesi bütüncül sağlık bakımına dayalı Stomaterapi ünitesinde verilen başlıca hizmetler şunlardır:
- Hastayı ve hasta yakınlarını hastalığı ve yapılacak ameliyata ilişkin bilgilendirme,
- Ameliyat öncesinde stoma yerinin tayini,
- Ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası dönemde hastaların ve hasta yakınlarının anksiyete düzeylerini azaltma,
- Hastaya ve hasta yakınlarına stoma bakımı (cilt temizliği, torbanın değiştirilmesi vb.) yapabilme becerisi kazandırma,
- Kalıcı kolostomisi olan hasta ve hasta yakınlarına kolostomi irrigasyonu yapabilme becerisi kazandırma,
- Hastayı ve hasta yakınlarını stoma bakım ürünleri ve uygun ürün seçme konusunda bilgilendirme,
- Ödemin azalması, hastanın kilo alıp vermesi gibi durumlarda değişebilecek stoma çapının izlenmesi ve cilt sorunları gelişmeden gerekli ürün değişikliğinin yapılması,
- Kullanılan ürünlere karşı gelişen alerjik reaksiyonları ve deri problemlerini erken saptama, tedavi etme ve gerektiğinde dermatoloji konsültasyonu isteme,
- Stoma iskemisi ve nekrozu, stoma retraksiyonu, parastomal infeksiyon, stoma stenozu, kanama, stomal fistül, barsak tıkanması, stoma prolapsusu ve parastomal herni gibi komplikasyonların erken tanısı, konservatif tedavisi ve cerrahi konsültasyonun sağlanması,
- Emosyonel destek, olası psikiyatrik problemlerin erken tanısı ve psikiyatri konsültasyonunun sağlanması,
- Periyodik takiplerle hastaların, karşılaştıkları sorunların çözümüne ve günlük yaşam aktivitelerini sürdürmeye yönelik önerilerinde bulunma,
- Stomaterapi ünitesine başvuran hastalara ilişkin kayıtların tutulması, klinik araştırmaların yapılması ve sonuçların ilgili kişi ve kuruluşlara gönderilmesi,
- Ülkemizde stoma bakım hemşireliğinin geliştirilmesini sağlayan kursların düzenlenmesi
Sağlıklı bir stomada bulunması gereken özellikler şu şekildedir:
- Stoma cilt seviyesinin üstünde olmalıdır.
- Kırmızı renkte ve nemli şekilde bulunmalıdır.
- Stomanın kenarında ve cilt arasında bir ayrım yoktur
- Stoma çevresindeki ciltte döküntü, ülser veya iltihap yoktur.
Hastanın stomasına uygun tek ve çift parçalı torba sistemi seçilmesi önemlidir. Torba seçiminde, hastanın yaşı, stomanın büyüklüğü ve ailenin seçimi önemlidir. Cerrahi müdahale sonrası torba yerleşiminde gelen içeriğin izlenmesi için şeffaf torbalar seçilmelidir.
Torbanın değişiminde sızıntı olup olmadığı önemlidir. Herhangi bir rahatsızlık ağrı, yanma, batma, kaşınma ve cilt tahrişi olduğunda torba değiştirilir. Ciltte kalma süresi kullanılan torba sistemine göre olmaktadır. Tek parçalı torba sistemi 1-2 günde bir, çift parçalı sistem 3-7 günde bir değiştirilmelidir
Stomanın rahat kullanılabilmesi için çeşitli aksesuarlar kullanılmaktadır:
Aksesuarlar, ostomi ürünleri için destekleyici ürünlerdir. Mevcut aksesuarlar arasında temizleyici, deterjan, cilt sızdırmazlık maddesi, deodorant, karın bandajı ve kese kılıfı bulunur. Bu aksesuarlar stomayı çevresindeki cilt sorunlarının önlenmesi için gereklidir. Stoma aksesuarları;
- Kemer. Stoma cihazının yapışkanlığını arttırmak için bağlantı üzerine asılarak kullanılır.
- Yapışkan bant. Banyo sırasında cilt bariyerinin çözünmesini önlemek için ön yüzeyin çevresine yapışkan bant kullanılır.
- Fıtık kemeri. Karın bölgesinin şişkin görüntüsünü engeller. Basınç nedeniyle fıtık alevlenmesini önlemek için fıtık kemeri kullanılır.
- Temizleyici. Deriden yapışkan veya cilt bariyerini çıkarmak için kullanılan bir aksesuardır. Cilt üzerinde bulunan yapışkanın çıkarılmasını kolaylaştırır ve işlem sırasında oluşan tahrişleri azaltır. Temizleyici cildin üzerinde kalırsa, cihazın yapışma gücünü azalır, bu nedenle kullanımdan sonra iyice yıkanmalıdır.
- Cilt dolgu macunu. Cilt yüzeyinde ince bir zar oluşturmak ve dışkıyı önlemek için kullanılır. Cilt dolgu maddesinin uygulandığı bir yerde ciltte herhangi bir sızdırmazlık maddesi kullanılmaz.
- Deodorant. dışkı kokusunu azaltmak için kullanılır. Torbaya yerleştirilen, dışkı işleminden önce ve sonra havaya püskürtülen ve koku gidermek için stoma cihazını örtecek şekilde 3 çeşidi mevcuttur.
Stoma cihazı düzenli olarak değiştirilmelidir. Bağırsak hareketlerinin aktif hale geldiği yemeklerden önce veya yemeklerden sonra değiştirilmesi uygundur. Stoma değişimi için öncelikle gerekli olan malzemeler (adaptör, torba, kıvrık uçlu makas, cilt bariyeri, gazlı bez, Ilık su, çöp torbası, stoma ölçüm cetveli) hazırlanır. Sonrasında ise yapılması gerekenler şu şekildedir:
Eller yıkandıktan sonra stomadaki torba ve adaptör çıkartılır.
Stoma çevresi ılık su ıslatılmış gazlı bez ile kirli bölgeden temiz bölgeye doğru silinir.
Stoma çapı stoma cetveli ile ölçülür. Derinin tahrişini önlemek amacı ile adaptör çapının stoma çapına yakın olması sağlanır. En uygun mesafe stoma çapı ile adaptör çapı arasındaki mesafenin 2 mm olmasıdır.
Ölçülen stoma çapına uygun şekilde adaptör çapı kesilir.
Adaptörün yapışkan kısmındaki kâğıt kaldırılır ve iç kısmına yapışkan sürülür. Yapışkan derinin dışkı ile temasını engeller.
Adaptördeki delik stomayı kapsayacak şekilde adaptör cilde yerleştirilir. Adaptörler ısı ile daha iyi yapışacağından parmaklar adaptör çevresinde yaklaşık bir dakika gezdirilerek ısınma sağlanır.
Torba kapatılır ve gaz filtresi takılır. Gaz filtresi kokuyu engellemek amacı ile kullanılır.
Torba adaptöre yerleştirilir.
Hafif şekilde çekilerek yerleşip yerleşmediği kontrol edilir.
Atıklar uygun şekilde çöp torbasına atılır
Eller yıkanır.
Stoma cihazının bulunduğu yerde herhangi bir cilt problemi ortaya çıktığında ağrı ve kaşıntı sebebiyle cihazı takmak zorlaşmaktadır. Cilt sorunlarına neden olmamak için, koruyucu bakım yapmak gereklidir. Uygun bir cilt bakımı yapmak için ise:
Cildi ve lekeleri kabarcıklarla örtecek şekilde yıkamalı,
Yeterli miktarda ılık su ile yıkanmalı, yıkamanın mümkün olmadığı durumlarda ılık suya batırılmış yumuşak bir bezle silinmelidir.